12 september 2011

Zweedse gehaktballetjes


Het Foodblog Event van deze maand wordt ingevuld door Joy of Food met als thema ‘vakantiegerechten’. Tja, dat moet in huize Marsepein haast wel iets Scandinavisch zijn. Meneer werkt veel in het Noorden en Mevrouw droomde als kind al van de eeuwig zingende bossen. Meneer ook trouwens. Vandaag dus een Zweeds recept, misschien wel groot gemaakt door IKEA?

IKEA heeft veel dingen teweeg gebracht, en één van die dingen is de wereldwijde verspreiding van Zweedse gehaktballetjes, oftewel köttbullar. De charme van de balletjes is de milde smaak, die je krijgt door de toevoeging van veel brood en melk of aardappelpuree. Room is ook een dankbaar ingredient, maar het recept hieronder gaat uit van brood en melk. Overigens worden de balletjes van de IKEA met brood en water gemaakt.

Maar goed, zonder iets erbij zijn het best brave ballen, om niet te zeggen: saai. Onmisbaar zijn de lingon (de rode bessen) en bruine saus. Gelukkig is dat ook snel gemaakt. De bessen koop je als vrij zure jam (er zit weinig suiker in) bij de IKEA. Verder eet je ze met gekookte aardappels of aardappelpuree en een zoetzure salade van rauwe augurk. Die augurken liggen gewoon in de Zweedse supermarkt op de groenteafdeling, maar bij gebrek aan oogst uit eigen tuin moeten ze hier in Nederland maar worden vervangen door komkommer. Of vooruit, eet ze dan maar met friet voor het echte IKEA-gevoel.

Zweedse gehaktballetjes
Recept voor 30-35 balletjes

250 ml melk (vervang eventueel wat melk met een scheut slagroom)
75 gr wit brood
500 gr gehakt (rund of half-om-half)
1 ei (L)
1 ui, geraspt
Olie om in te bakken
½ tl mosterd
1 tl nootmuskaat
zout en peper
1 tl bruine basterdsuiker
100 gr boter om in te bakken (dat is veel, maar je hebt het straks ook nodig voor de saus)

Saus:
Boter die overblijft na het bakken (ongeveer 2 el)
2 el bloem
300 ml hete kippenbouillon
2 tl bruine basterdsuiker
60 – 100 ml slagroom

De balletjes: week het brood in de melk. Fruit de ui in wat olie zonder te kleuren. Voeg dan alles samen in een keukenmachine (behalve de boter) en meng het zeer grondig door elkaar. Het resultaat is een vrij week gehaktmengsel wat zich alleen laat aanvatten met natte handen. Maak hier balletjes van (rollen is niet echt aan de orde met zulk slap ‘deeg’) en leg ze apart.

Smelt de boter in een koekenpan en bak de balletjes (in twee porties) bruin. Schep ze zonder vet uit de pan en laat ze uitlekken op keukenpapier. Houd ze warm in de oven.

Als het goed is zit er nu nog wel twee flinke eetlepels boter in de pan. Schep hier op het oog een gelijke hoeveelheid bloem bij en roer het op het vuur door elkaar. Het wordt een dikke saus. Laat dit kort bakken en voeg dan de helft van de hete bouillon toe. Dit is het moment dat ik alles overhevel naar een gewone kookpan, want er moet driftig worden geklopt met een garde en dat geweld bespaar ik mijn koekenpannen liever. Wel laat ik de andere helft van de bouillon nog even in de koekenpan koken om echt alle aangebakken stukjes los te weken. Voeg daarna toe aan de kookpan. Klop dit door elkaar en laat binden. Het wordt een lobbige saus. Voeg de suiker toe en laat het tot ongeveer 250 ml inkoken. Draai het vuur dan uit of zeer laag, zodat het niet meer kookt en giet er dan de room bij. Kijk hoeveel je nodig hebt om een schenkbare saus te krijgen; misschien heb je alles nodig, misschien maar een beetje.

Serveer de ballen nu met de saus, lingon en friet of aardappelpuree. Een salade maak je eventueel van rauwe augurk (niet uit een pot dus) of komkommerschijfjes, aangemaakt met gelijke delen witte azijn en suiker. Breng op smaak met zout en meng het, als je het kan vinden, met hele all-spice bessen.

Oordeel van het smaakpanel: de dames waren uit eten, maar Kleine Chef liet zich alles goed smaken. Ook de puree met sperziebonen die hij kreeg. Ik was weer trots op hem.

2 opmerkingen:

Anonymous zei

Die van Ik en kea vind ik net flauwe fricandellen, maar de saus vind ik heerlijk (net als Engelse breadsauce, waarom men saus met bloem gemaakt wel accepteert en van die van gemalen droog brood de rillingen krijgt, begrijp ik niet). De ricotta die jij maakte ken ik als potjekees, als er melk van de koeien apart was gezet en licht zuur geworden, was mijn vader gelukkig, dan maakte hij een soort huetenkaese er van. Dat lukt echt het best met zo natuurlijk mogelijk gebleven melk, liefst van de boer.
Heb jij nog herinneringen aan Haagse Bluf? Vroeger de traktatie op kinderfeestjes uit zo'n rose klein glazen bakje, nu zeer twijfelachtig door de rauwe eieren. Ik heb jaren geleden al een alternatief gevonden in een Scandinavisch kookboek. het heet dan schuimige pudding en het bindmiddel is bloem. Er moest een uur stevig geklopt worden, maar dat recept had nog nooit van elektrische mixers gehoord. Het komt hier op neer:
3/4 liter vruchtensap, het mag niet te waterig zijn, bessensap is traditioneel voor Haagse bluf, de Zweden gebruiken veenbessen (cranberries) od bosbessen, bij zoetere vruchten een eetlepel citroensap er bij doen/
6 eetlepels suiker en 75 gram bloem.
Doe het sap in een pan van anderhalf liter inhoud, breng langzaam aan de kook, de suiker er per eetlepel in oplossen en dan de bloem heel langzaam er bij doen onder flink roeren(mixer laagste stand ) tot de bloem is opgenomen., daarna 6 tot 8 minuten sudderen onder af en toe roeren. Zet ondertussen een grote kom klaar en schep/giet het mengsel hier in. Nu op de hoogste stand met de mixer kloppen, tot de massa verdubbeld is en een mooie rose kleur heeft (bij appels wordt het niet rose). Het moet op stijfgeklopt eiwit of slagroom lijken, maar wel smeuig blijven. Zweedse bluf noem ik het en je kunt het met een gerust hart aan kinderen, zwangeren en bejaarden presenteren. Kleine chef zal het adoreren of haten, een tussenweg is er niet. Zou het smaken met kweeperensap? Natuurlijk kun je voor volwassenen gewoon de Haagse variant met eiwitten maken, maar waarom zou je (behalve als je creme brulee of advokaat hebt gemaakt).

marsepein zei

Nee, Haagse Bluf zou ik niet meer aan de kinderen durven geven. Joh, vroeger mochten we van mijn moeder ook van het rauwe mengsel van de gehaktballen snoepen. Geen haar op mijn hoofd die daar nu over peinst!
Interessant recept; en met kweepeersap is wel een heel goed idee... Het wordt er weer de tijd voor. Misschien dat ik er eens een experimentje van maak. Dank je wel!